Nga Vasil Vasili

“Jeta e vjellagjolasve” i autorit Ton Zmajli ështe nje kundraroman i buruar nga psikologjia popullore,pra ky liber ka qene dikur ne nje forme tjeter.

Ka qene i coptuar para se te strukturohej, ka qene i shkruar dhe i folur sipas estetikes,moralit, filozofis popullore. Si aed antic Toni ka mbledhur kenget, gojdhenat e shperndara u ka hequr vjetersine, por u ka lene mekanizmin veprues dhe i ka bashkuar ne strukturen e prozes. Bashkimin s’e ka lene mekanik dhe Iinear, porsic ndodh ne folklor, legjendat qe jane ne kohen e shkuar jepen me pasion dhe me afshin e se tashmes kur tregon.

Si aed modern ai legjenden s’e le ne kohen e shkruar po me ndergjegje artisti i shton legjendes kenge te reja,kenget e vjetra i kqyrë në drite te re, thekson enkas anë qe lidhen me shestimin e tij kompozicional. Ton Zmali tregon se mekanizmi i legjendes eshte ende veprues.

Duket sikur legjenda eshte dhe nje kundraroman. Gjithe mekanizmi psikologjik, moral, filozofik, estetik i anonimit popullore ka funksionuar me pare dhe ne psikologjine e ndergjegjes krijuese te Tonit aq sa kundraromani te le mbresen, se eshte popullor, se eshte i shkruar para autorit nga aedet ne nje forme me zanafillore. Ky proces eshte nje epos i prozes.

Toni ka mbledhur ne nje vater psikologjite, estetiken, moralin, kujtesen, simbologjine e koheve te nje populli per te theksuar se sa pa psikologji popullore,pa estetike popullore, pa moral popullor, pa kujtese popullore, pa simbologji popullore eshte koha e jetes se vjellagjolasve.llogjika e vepres eshte poetike me teper se racionale, struktura e optikes eshte Iegjenda, gjuha e shkruar e tij eshte e prejardhur nga estetika popullore. Morali i kesaj letersie eshte i pa qortueshem, personazhet bashkjetojn në kohe te ndryshme.

E gjithe koha e kundraromanit eshte krijuar kundra nje fragmenti kohe në jeten e nje populli. Kjo strategjeme krijuese eshte tipike poetike, ky eshte mekanizmi i legjendes. Simbologjia eshte nje arkiv me rebuse.

Personazhet e kundraromanit “Jeta e vjellagjolasve” jane te ndertuar sipas parimit te simbolikes.Ka dy menyra te ndertimit te ketij lloji personazhi; l pa rregulla.  Ka drejtim nga personazhi te simboli; dhe i dyti:nga simboli te personazhi. Menyra e pere punon per te arritur te simboli, dhe personazhi, pak nga pak, behet simbol; ndersa menyra e dyte me simbolin krijon personazhin dhe simboli pak nga pak, behet personazh.Te menyra e pare asgje s’eshte e parathene ne kujtesen e lexusit,gjithcka do vijoje te thuhet per te mberritur te nje simbol. Menyra e dyte qe e ndjek Toni, e ka simbolin te gatshem.

Se pari e ka te gatshem ne histori. Historia eshte nje veper e kryer. Perzgjedhja nga arkivi i saj eshte permbushur. Ajo ka len figurat dhe moralin, filozofine dhe estetiken. Toni ketu e fillon personazhin e tij letrare, te figurat dhe morali qe ka perzgjedhur historia. Ai e vijon me tej punen e simbologjise. Emerton, mbush, i jep rrethana te ngjashme personazhit me idealin e tij historik, filozofik dhe estetik.

Per kete shkaksi, pra, per venjen kundrruell te personazhit, duhet figura tjeter per t’a theksuar, duhet e keqia per te miren qe ajo te shfaqet me e plote. Perseri thirret në ndihme simbologjia negative. Personazhet e Tonit kane plotesi, kur jane.kundruell, jo per dhënje marrjë por për ballafaqim. Ata jane te kunderta filozofike, paralele qe s’afrohen me njera-ljetren. Personazhet qe mbartin jeten brenda qerthullit te simbologjise, mbartin edhe akustiken poetike ndersa ata qe jane paralelja tjeter e jetes e kane te stigmatizuar edhe emrin.

Krijimtaria e Ton ZmaHt eshte nje kendshikim i tij i ndihmuar nga drita e legjendave, morali dhe filozofia popullore.
 

 
Patra- Greqi, 08.11.2008

\”Jeta e vjellagjolasve\” i autorit Ton Zmajli ështe nje kundraroman i buruar nga psikologjia popullore,pra ky liber ka qene dikur ne nje forme tjeter.

Ka qene i coptuar para se te strukturohej, ka qene i shkruar dhe i folur sipas estetikes,moralit, filozofis popullore. Si aed antic Toni ka mbledhur kenget, gojdhenat e shperndara u ka hequr vjetersine, por u ka lene mekanizmin veprues dhe i ka bashkuar ne strukturen e prozes. Bashkimin s\’e ka lene mekanik dhe Iinear, porsic ndodh ne folklor, legjendat qe jane ne kohen e shkuar jepen me pasion dhe me afshin e se tashmes kur tregon.

Si aed modern ai legjenden s\’e le ne kohen e shkruar po me ndergjegje artisti i shton legjendes kenge te reja,kenget e vjetra i kqyrë në drite te re, thekson enkas anë qe lidhen me shestimin e tij kompozicional. Ton Zmali tregon se mekanizmi i legjendes eshte ende veprues.

Duket sikur legjenda eshte dhe nje kundraroman. Gjithe mekanizmi psikologjik, moral, filozofik, estetik i anonimit popullore ka funksionuar me pare dhe ne psikologjine e ndergjegjes krijuese te Tonit aq sa kundraromani te le mbresen, se eshte popullor, se eshte i shkruar para autorit nga aedet ne nje forme me zanafillore. Ky proces eshte nje epos i prozes.

Toni ka mbledhur ne nje vater psikologjite, estetiken, moralin, kujtesen, simbologjine e koheve te nje populli per te theksuar se sa pa psikologji popullore,pa estetike popullore, pa moral popullor, pa kujtese popullore, pa simbologji popullore eshte koha e jetes se vjellagjolasve.llogjika e vepres eshte poetike me teper se racionale, struktura e optikes eshte Iegjenda, gjuha e shkruar e tij eshte e prejardhur nga estetika popullore. Morali i kesaj letersie eshte i pa qortueshem, personazhet bashkjetojn në kohe te ndryshme. E gjithe koha e kundraromanit eshte krijuar kundra nje fragmenti kohe në jeten e nje populli. Kjo strategjeme krijuese eshte tipike poetike, ky eshte mekanizmi i legjendes. Simbologjia eshte nje arkiv me rebuse.

Personazhet e kundraromanit \”Jeta e vjellagjolasve\” jane te ndertuar sipas parimit te simbolikes.Ka dy menyra te ndertimit te ketij lloji personazhi; l pa rregulla.  Ka drejtim nga personazhi te simboli; dhe i dyti:nga simboli te personazhi. Menyra e pere punon per te arritur te simboli, dhe personazhi, pak nga pak, behet simbol; ndersa menyra e dyte me simbolin krijon personazhin dhe simboli pak nga pak, behet personazh.Te menyra e pare asgje s\’eshte e parathene ne kujtesen e lexusit,gjithcka do vijoje te thuhet per te mberritur te nje simbol. Menyra e dyte qe e ndjek Toni, e ka simbolin te gatshem. Se pari e ka te gatshem ne histori. Historia eshte nje veper e kryer. Perzgjedhja nga arkivi i saj eshte permbushur. Ajo ka len figurat dhe moralin, filozofine dhe estetiken. Toni ketu e fillon personazhin e tij letrare, te figurat dhe morali qe ka perzgjedhur historia. Ai e vijon me tej punen e simbologjise. Emerton, mbush, i jep rrethana te ngjashme personazhit me idealin e tij historik, filozofik dhe estetik.

Per kete shkaksi, pra, per venjen kundrruell te personazhit, duhet figura tjeter per t\’a theksuar, duhet e keqia per te miren qe ajo te shfaqet me e plote. Perseri thirret në ndihme simbologjia negative. Personazhet e Tonit kane plotesi, kur jane.kundruell, jo per dhënje marrjë por për ballafaqim. Ata jane te kunderta filozofike, paralele qe s\’afrohen me njera-ljetren. Personazhet qe mbartin jeten brenda qerthullit te simbologjise, mbartin edhe akustiken poetike ndersa ata qe jane paralelja tjeter e jetes e kane te stigmatizuar edhe emrin.

Krijimtaria e Ton Zmalit eshte nje kendshikim i tij i ndihmuar nga drita e legjendave, morali dhe filozofia popullore.
 

 
Patra- Greqi, 08.11.2008